ધનતેરસ

◆ ધનતેરસ ◆

સંપાદક :-  ગોહિલ દિલીપસિંહ પી.

ઉ.શિ… વામૈયા પ્રાથમિક શાળા

★ ધનતેરસનું મહત્વ ★

ધન તેરસને દિવસે ઘર, દુકાન કે ઓફીસ વગેરેને દીવાઓ વડે અને રોશની વડે શણગારી અને આગળ રંગોળી કરવામાં આવે છે. કારતક માસની વદ તેરસ એટલેકે દિવાળીનાં બે દિવસ પહેલાં આવતાં આ દિવસે રંગોળીમાં લક્ષ્મીજીનાંપગલાંની આકૃતિ ખાસ કરવામાં આવે છે. આ દિવસે નવું ધન, ખાસતો સોનું-ચાંદી ખરીદવું તે શુકનવંતુ ગણાય છે. લોકો આ દીવસે ધનની પૂજા પણ કરે છે. ધનતેરસના શુભદિને ધન-ધાન્ય સમૃદ્ધિના દેવ કુબેરની પૂજાનું પણ અનેરું મહત્ત્વ છે. લંકાના રાજા રાવણે પણ કુબેરની જ સાધના બાદ સુવર્ણ લંકા પ્રાપ્ત કરી હતી તેવો શાસ્ત્રોમાં ઉલ્લેખ છે. આ દિવસને સમુદ્ર મંથનનાં ફળ સ્વરૂપે ભગવાન ધન્વંતરિ ઉત્પન્ન થયાં હોવાથી તેને ધન્વંતરિ ત્રયોદશી કે ધન્વંતરિ જયંતિ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે અને આરોગ્યનાં દેવતા તથા આયુર્વેદનાં પ્રણેતા ભગવાન ધન્વંતરિનું પૂજન કરવામાં આવે છે.

★ પૌરાણીક કથા ★

દીવો એ દિવાળીના પર્વ સાથે જોડાયેલ છે, પરંતુ એક ઓછી જાણીતી પૂરાણકથા પ્રમાણે દીવાની હારમાળા (દીપાવલી) સાથે જેને પ્રત્યક્ષ સંબંધ હોય તેવો તહેવાર માત્ર ધન તેરસ છે. સામાન્ય રીતે આપણે દીપનો સંબંધ લક્ષ્મીજી સાથે ગણીએ છીએ, પરંતુ પૌરાણીક કથા પ્રમાણે યમરાજાએ એક વખત પોતાના દૂતને પુછ્યુંકે 'હું તને મનુષ્યોના પ્રાણ હરવા માટે અનંતકાળથી પૃથ્વીલોકમાં મોકલું છું તો તને ક્યારેય પ્રાણ હરતાં રંજ નથી થતો?' યમદુતે ઉતર આપ્યો કે 'એક વખત રંજ થયેલો જ્યારે એક યુવક કે જેના લગ્નના ચાર દિવસ પછી જ બરાબર ધન તેરસને દિવસે મારે તેના પ્રાણ હરણ કરવા પડેલ'. યમરાજે ત્યારે વરદાન આપેલ કે ધનતેરસને દીવસે જે મનુષ્ય દીપદાન કરશે (દીવડાઓ પ્રગટાવશે) તેનો જીવનદીપ એ દીવસે બુઝાશે નહીં. આમ આ દિવસે દીપમાલા પ્રગટાવનાર શ્રધ્ધાળુઓ માટે યમરાજાએએક દિવસનું અમરત્વ પ્રદાન કરેલ છે.
ધન તેરસનું અન્ય એક મહત્વ પણ છે, કથા પ્રમાણે બલીરાજાનાં કારાગૃહમાં પુરાયેલ લક્ષ્મીજી તથા અન્ય દેવોને ભગવાન વિષ્ણુએ ધન તેરસને દિવસે મુક્ત કરાવ્યાં માટે આ દિવસ લક્ષ્મીપૂજનનો માનવામાં આવે છે. આમતો જો કે ધનનાં સ્વામી કુબેર છે (વેદગ્રંથો મુજબ લક્ષ્મી એટલે માત્ર શુકનવંતી અને મંગલકારી દૈવી સ્ત્રી).

હિંદૂ ધર્મમાં ધન્વંતરિને વૈદ્ય માનવામાં આવ્યા છે. તેઓ મહાન ચિકિત્સક હતા. ધન્વંતરિને ભગવાન વિષ્ણુના અવતાર માનવામાં આવે છે. સમુદ્ર મંથન દરમિયાન તેમનું અવતરણ પૃથ્વી પર થયું હતું. શાસ્ત્રોનુસાર શરદ પૂનમના દિવસે ચંદ્ર, કારતક માસની બારસના દિવસે કામધેનુ ગાય, તેરસના દિવસે ધન્વંતરિ અને અમાસના દિવસે માતા લક્ષ્મી પ્રગટ થયા હતા. એટલા માટે જ દિવાળી પહેલા ધનતેરસના દિવસે પણ ખાસ પૂજા અર્ચના કરવામાં આવે છે. આ દિવસે ધન્વંતરિ પ્રગટ થયા હોવાથી તેમને પ્રસન્ન કરવા જો નીચે દર્શાવેલા મંત્રનો જાપ કરવામાં આવે તો નિરોગી કાયાનું વરદાન પ્રાપ્ત થાય છે.
મંત્ર
ॐ धन्वंतराये नमः 
આરોગ્ય પ્રાપ્તિનો પૌરાણિક મંત્ર
ॐ नमो भगवते महासुदर्शनाय वासुदेवाय धन्वंतराये:
अमृतकलश हस्ताय सर्व भयविनाशाय सर्व रोगनिवारणाय
त्रिलोकपथाय त्रिलोकनाथाय श्री महाविष्णुस्वरूप
श्री धनवंतरी स्वरूप श्री श्री श्री औषधचक्र नारायणाय नमः 
ઉપરોક્ત મંત્રનો અર્થ આ પ્રમાણે છે, પરમ ભગવાન જે સુદર્શન વાસુદેવ ધન્વંતરિ કહેવાયા છે. જેણે અમૃત કળશ હાથમાં ધારણ કરેલો છે, જેઓ સર્વ ભયનાશક છે, સર્વ રોગ નાશક છે, ત્રણેય લોકના સ્વામી અને તેમનું નિર્વાહ કરનાર છે. તેવા વિષ્ણુ સ્વરૂપ ધન્વંતરિને સાદર નમન છે.

★ આભાર ★